Wypalenie zawodowe jest chorobą

Zjawisko wypalenia zawodowego (burnout) pojawiło się w literaturze psychologicznej już w 1974 roku w artykule Herberta Freudenberga „staff burn-out”. Coraz częściej mówi się o takim zjawisku jak Covid Burnout – pandemia pogłębiła stan wypalenia, który miał miejsce jeszcze przed pandemią Covid-19, przyczyniła się też do powstania kolejnych czynników, które wpłynęły na zwiększone zagrożenie wypalenia zawodowego.

Wypalenie zawodowe zostało uznane za jednostkę chorobową przez Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych prowadzoną przez Światową Organizację Zdrowia. Co za tym idzie, pracownicy borykający się z poczuciem wypalenia będą mieli możliwość uzyskania z tego tytułu zwolnienia lekarskiego.

🎯 Wypalenie zawodowe to zespół czynników, na które składają się wyczerpanie emocjonalne, zobojętnienie i obniżone poczucie własnej wartości. Bierze się ze złego zarządzania własnymi zasobami, co może trwać u różnych osób od kilku miesięcy do kilku lat.

Wypalenie nie przychodzi nagle. W praktyce można podzielić go na trzy etapy:

👉 Stadium ostrzegawcze – najpierw pojawia się zmęczenie, które nie mija nawet gdy wyjedziemy na urlop czy spędzimy leniwy weekend. Mogą pojawić się bóle mięśni, stawów, niepokój, drażliwość. Częstym sygnałem jest również obniżona odporność na przeziębienia.

👉 Drugi etap wypalenia zawodowego to zobojętnienie. W tej fazie stajemy się cyniczni, wszystko nas irytuje, jesteśmy nieprzyjemni dla otoczenia. Pracę wykonujemy mechanicznie, ją chcemy mieć jak najszybciej z głowy. Odcinamy się od kontaktów z innymi, przesuwamy terminy spotkań, nie odpowiadamy na maile, każdą próbę nawiązania kontaktu traktujemy jako naruszenie swojego terytorium. Tak naprawdę jest to strategia obronna: czujemy się już tak wyczerpani fizycznie i emocjonalnie, że celowo chcemy zwiększyć dystans w stosunku do współpracowników, aby nas dalej nie eksploatowali.

👉 Trzeci, ostatni, chroniczny etap wypalenia, to stan gdy zaczyna się wątpić w siebie i własne możliwości. Spada produktywność, proste czynności załatwiane z marszu nagle zaczynają nas przerastać. Nie kończymy projektów w terminie, lista spraw do załatwienia wydłuża się coraz bardziej. Ma się wrażenie, że jakkolwiek byśmy się nie starali, i tak poniesiemy porażkę.

❗❗ Na ostatnim etapie wypalenia zawodowego sytuacja jest naprawdę poważna, zwykle kończy się długim (np. półrocznym) zwolnieniem z pracy.

Człowiek, który dotarł do ostatniego etapu wypalenia zawodowego jest wykończony fizycznie i psychicznie. Ma tak niskie mniemanie o sobie, że nie jest w stanie przeprowadzić żadnej zmiany życiowej.

🔴Pewne cechy osobowości zwiększają ryzyko wypalenia zawodowego. Należy do nich skłonność do oceniania każdej sytuacji w kategorii zagrożenia, niskie poczucie własnej wartości, wysokie oczekiwania wobec własnej osoby, brak elastyczności, wysoka reaktywność na bodźce zewnętrzne, perfekcjonizm czy nadmierna wrażliwość na krytykę.

Do niedawna sądzono, że na wypalenie zawodowe bardziej narażone są kobiety, bo muszą łączyć wiele różnych ról, czy przedstawiciele zawodów obciążonych dużą odpowiedzialnością jak lekarze lub liderzy stojący na czele dużych firm. Jednak zmiany cywilizacyjne i społeczne sprawiły, że obecnie „wypalić zawodowo” może się praktycznie każdy.

Praca stawia nam coraz więcej wymagań, czujemy się nią przeciążeni, a do tego dochodzi gwałtowny rozwój technologiczny ( dopiero opanowało się jeden program, a już trzeba iść na szkolenie z jego nowej wersji…).

🔴 Ważne jest też samo środowisko pracy, zwłaszcza gdy kłóci się z potrzebami lub wartościami pracownika, albo gdy działania w miejscu pracy są niezgodne z zasadami wzajemnego szacunku i uczciwości. Narastające konflikty wśród współpracowników prowadzą do poczucia frustracji i wrogości wobec innych. Jednocześnie uniemożliwiają uzyskanie pomocy w realizacji zadań, która jest bardzo ważna w przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu.

Etapy wypalenia zawodowego najczęściej są długotrwałe, a pierwsze objawy można zaobserwować znacznie wcześniej. ❗ Reaguj z wyprzedzeniem, w odpowiednim momencie udaj się do lekarza i podejmij leczenie.

🎯Jednak – jak w przypadku każdej choroby – lepiej zapobiegać niż ją leczyć.

👣 O tym jak to robić czytaj w artykule „Pracuj tak, aby się nie wypalić”).

Źródło:

1. Sposoby na stres. Poradnik dla pracodawców. – Państwowa Inspekcja Pracy (www.pip.gov.pl).
2. „Jak pracować, aby się nie wypalić” rozmowa z Igorem Rotbergiem, „Forbes” 11/2021